Santiago Cantón: "Het is onwaarschijnlijk dat de claims van de voormalige president bij internationale rechtbanken succes zullen hebben."

- U gaf aan dat de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens, binnen de OAS, en het Comité voor Burgerrechten en Politieke Rechten in Genève de belangrijkste internationale organen zijn waartoe Cristina Kirchner zich kan wenden. Kunt u dit toelichten?

Zowel de Commissie als het Comité hanteren twee procedures. De eerste is het zaaksysteem, waarbij een klacht wordt ontvangen en verwerkt, en de tweede is het verzoek om dringende actie, ook wel bekend als voorzorgsmaatregelen. Zaken duren heel, heel lang. Uiteraard kunnen ze naar de rechtbank stappen, een klacht indienen en publiekelijk verklaren dat ze een klacht hebben ingediend en dat de klacht is geaccepteerd. Maar uiteindelijk is het voor deze instanties erg moeilijk om hierover een uitspraak te doen, gezien de lange procedure die in deze zaak is gevolgd. Eerlijk gezegd denk ik dat het voor de Inter-Amerikaanse Commissie of het Comité voor Burgerrechten en Politieke Rechten absoluut extreem moeilijk is om in te grijpen.

Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Santiago Cafiero achtte het mogelijk om de zaak voor te leggen aan de Commissie en vervolgens aan het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens. Wat vindt u ervan?

Ja, je kunt naar de Inter-Amerikaanse Commissie stappen, maar zoals ik al zei, het is erg moeilijk om dat te laten slagen. En als het een zaak is voor het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens, is de enige manier om daar te komen eerst naar de Commissie te gaan. Dat duurt een aantal jaren, minstens vier jaar, maar over het algemeen veel langer. En pas dan kan de zaak naar het Hof gaan. Met andere woorden, een zaak die aan de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens wordt voorgelegd, kan uiteindelijk het Hof bereiken en na zeven, acht, negen of tien jaar door het Hof worden beslist.

- Andere bronnen dicht bij de voormalige president meldden dat ze naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zou stappen, en er werd zelfs gesproken over een hoger beroep bij het Internationaal Strafhof. Is dat mogelijk?

Het Internationaal Gerechtshof behandelt dit soort klachten niet, maar alleen tussen staten. Een staat zou de Argentijnse staat moeten aanklagen wegens het niet nakomen van zijn verplichtingen door Cristina te veroordelen. Dat is dus praktisch onmogelijk. En ik kan zeggen dat als ze het Internationaal Strafhof echt als een mogelijkheid beschouwen, ze ofwel blijk geven van gevaarlijke onwetendheid, ofwel toegeven dat hun doelstellingen meer mediagerelateerd dan juridisch van aard zijn.

- De straf bestaat in principe uit twee delen: zes jaar gevangenisstraf en een levenslang verbod op het bekleden van een openbaar ambt. Kunnen internationale organisaties slechts over één van de twee beslissen? Welke van de twee zal waarschijnlijk door die organisaties worden gewijzigd?

De organen kunnen over beide kwesties uitspraak doen. Elk orgaan beslist daarover. Maar zoals ik al eerder zei, vind ik het erg moeilijk voor hen om over een van die twee kwesties uitspraak te doen. De kwestie die misschien de grootste kans maakt, is die met betrekking tot de ontzegging van het kiesrecht. Maar artikel 23 van het Amerikaanse Verdrag, dat handelt over politieke rechten, stelt dat een staat de uitoefening van die rechten om verschillende redenen mag reguleren, en een van die redenen is een veroordeling door een bevoegde rechter in een strafprocedure. Die situaties doen zich hier duidelijk voor.

- Er zitten twee Argentijnen in zowel de Internationale Commissie voor de Rechten van de Mens als het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens van de OAS, onder wie Andrea Pochak, een erkende Kirchner-militant. Zou dat Cristina's zaak voor of tegen haar kunnen beïnvloeden?

In principe niet, want de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens hanteert al lang de praktijk dat commissieleden niet deelnemen aan de besluitvorming over hun respectievelijke landen, en dit is altijd strikt nageleefd. Deze organen zijn dus in principe niet gemakkelijk te beïnvloeden.

-Ik herhaal als samenvatting dat u het als zeer moeilijk ziet voor het pad dat een internationale uitspraak ten gunste van Cristina heeft geleid

Ik hoor al een tijdje dat ze zich tot internationale organisaties zullen wenden om te proberen de beslissing in Argentinië terug te draaien. Eerlijk gezegd zie ik geen van deze organisaties, of het nu de Inter-Amerikaanse Commissie of het Comité is, zeggen dat er een beslissing is die de mensenrechten schendt, gezien de hele procedure die in Argentinië gedurende meerdere jaren is gevolgd. Bovendien, met verschillende fasen en verschillende rechtbanken die beslissingen nemen, en uiteindelijk het Hooggerechtshof dat deze definitieve beslissing neemt... Belangrijk is dat deze organisaties, of het nu de Commissie of het Comité is, subsidiair of complementair zijn. Wat betekent dit? Ze kunnen niet handelen tenzij nationale rechtsstelsels nalaten te handelen, of onjuist handelen, of duidelijke fouten maken. Het is dus een zeer belangrijk beginsel van internationaal recht dat door al dit soort organisaties wordt toegepast. En kunnen ze zich er in principe toe wenden? Ja, ze zullen zich er zeker toe kunnen wenden, en ze zullen publiekelijk zeggen dat ze dat hebben gedaan, om media-aandacht te krijgen. Maar ik zie een gunstige uitkomst als uiterst moeilijk.

-Kent u soortgelijke gevallen?

Tijdens mijn tijd bij de Inter-Amerikaanse Commissie, net als in voorgaande jaren, waren er talloze gevallen van voormalige presidenten die in beroep gingen bij de Commissie, en eerlijk gezegd kan ik me niet herinneren dat ze over het algemeen succesvol waren. Er zijn talloze gevallen geweest van presidenten van verschillende ideologieën die in beroep gingen bij de Inter-Amerikaanse Commissie, maar over het algemeen geen gunstige uitspraken kregen.

Met welke andere leiders kunt u de juridische situatie van Cristina Kirchner en haar verdediging bij internationale rechtbanken en commissies vergelijken?

De IACHR heeft tientallen zaken en voorzorgsmaatregelen behandeld met betrekking tot voormalige presidenten en politieke leiders in Latijns-Amerika. Bijvoorbeeld Alan García, Fujimori en zijn vrouw; (Jean-Bertrand) Aristide, (Manuel) Zelaya, Fernando Lugo, Evo Morales, Hugo Chávez. Vaak ging het om verzoeken om dringende voorzorgsmaatregelen ter bescherming van de persoonlijke integriteit. Dat wil zeggen, afgezien van het feit dat ze de IACHR fel bekritiseerden toen ze president waren, en dat ze er, toen ze niet aan de macht waren, snel op reageerden om zichzelf te verdedigen. Onze inconsistenties. Afgezien van het feit dat elke zaak afzonderlijk moet worden geanalyseerd, zou ik zeggen dat er twee gevallen zijn die meer lijken op de situatie van de voormalige president. Ik wil benadrukken dat Argentinië, vanaf (Raúl) Alfonsín, de IACHR altijd standvastig heeft verdedigd, de regering van Cristina die praktijk van meer dan twee decennia heeft aangepast en de eerste Argentijnse regering sinds 1983 is die de IACHR bekritiseert. Maar het ging veel verder; tijdens een buitengewone algemene vergadering van de OAS in Washington D.C. verzocht hij de IACHR te verbieden voorzorgsmaatregelen te nemen. Precies die maatregelen lijken ze nu te willen.

-Welke gevallen lijken het meest op elkaar?

Ten eerste de voorzorgsmaatregelen die de voormalige Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken Jorge Castañeda Gutman bij de IACHR had aangevraagd. Ten tweede de zaak die namens president Lula da Silva bij het VN-Mensenrechtencomité was aangespannen. Deze twee zaken zijn vergelijkbaar in die zin dat de staat weigerde ze te registreren voor electorale doeleinden, hetzij vanwege een juridische interpretatie, in het geval van Castañeda, hetzij vanwege een rechterlijke beslissing, in het geval van Lula. In het geval van Castañeda werd het verzoek om voorzorgsmaatregelen weliswaar door de IACHR geaccepteerd, maar later oordeelde het Inter-Amerikaanse Hof ten gunste van de Mexicaanse staat. En in het geval van Lula oordeelde het Mensenrechtencomité ten gunste van Lula, omdat hij van mening was dat hij geen eerlijk proces had gekregen. Het moet ook worden opgemerkt dat het Braziliaanse Hooggerechtshof een jaar eerder al ten gunste van Lula had geoordeeld, omdat het proces tegen hem eerlijk was verlopen.

-Hoe moet Cristina haar oproep aan internationale organisaties kenbaar maken?

Zoals ik al zei, dit zijn subsidiaire of aanvullende organen, en het eerste wat gedaan moet worden is alle binnenlandse rechtsmiddelen (in elk land) uitputten, en dat is gebeurd (in het geval van Argentinië). Met andere woorden, ze kunnen gaan. Ik heb honderden politici ontvangen, met name die zich tot de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens hebben gewend om zich uit te spreken, maar wisten dat ze geen kans van slagen hadden. Als ze naar de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens gaan, moeten ze twee dingen doen. Ze kunnen een klacht indienen of een verzoek om voorzorgsmaatregelen indienen. De klacht indienen is een langdurig proces; de beslissing over voorzorgsmaatregelen wordt relatief snel genomen. En ze zullen waarschijnlijk beide indienen: een zaak aanspannen en een voorzorgsmaatregel aanvragen.

Wat betreft de deadline die ze heeft om haar zaak voor te leggen, die is zes maanden na de laatste beslissing. De termijn van zes maanden waarin ze haar zaak kan voorleggen aan de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens begint dus nu. Als ze een voorzorgsmaatregel wil aanvragen, dat de commissie om haar vrijlating vraagt, kan ze dat op elk moment doen. Nu heeft ze geen kans van slagen.

-Wordt elke klacht eerst behandeld door de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens en vervolgens door het Hof?

Elke klacht wordt altijd ingediend bij de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens. De commissie behandelt de klacht, neemt een beslissing en stelt de staat op de hoogte. Als de staat de beslissing niet naleeft, kan de commissie de zaak voorleggen aan het Hof. We hebben het over een periode van vijf of zes jaar, alleen al bij de commissie, en daarna nog een paar jaar bij het Inter-Amerikaanse Hof. Maar de toegangspoort tot alle zaken is de Inter-Amerikaanse Commissie; je kunt niet rechtstreeks naar het Hof gaan om een ​​zaak voor te leggen; dat is onmogelijk.

-Hij verduidelijkte dat deze organen ondergeschikt zijn als de interne organen falen, wat precies is wat de verdediging van de voormalige president aanvoert: dat ze haar hebben veroordeeld om haar uit de politieke arena te verwijderen, wat willekeurig en gebrekkig is.

Ja, wat ze voornamelijk zullen aanvoeren is dat er geen sprake was van een eerlijk proces, dat dit meer een politiek proces was dan wat dan ook, en dat er gebreken zijn in het eerlijke proces, die ze uiteindelijk zullen moeten bewijzen. Maar dat is het standaard argument. Het gaat om artikelen 8 en 25 van het Amerikaanse Verdrag, en die gelden in bijna alle gevallen van deze aard, laten we zeggen.

Na het beëindigen van zijn ambtstermijn in de provincie Buenos Aires keerde Santiago Cantón terug naar de internationale arena, eerst in Washington, waar hij leiding gaf aan het programma Rechtsstaat van de denktank Inter-Amerikaanse Dialoog. In februari 2023 werd hij verkozen tot secretaris-generaal van de Internationale Commissie van Juristen (ICJ), gevestigd in Genève. De ICJ is de grootste mensenrechten-ngo sinds de naoorlogse periode, met meer dan 70 jaar ervaring en 60 prestigieuze juristen van over de hele wereld, met kantoren in elke regio.

Naar verluidt raakte hij geïnteresseerd in het beheer van overheidsbeleid na zijn academische ervaring als hoogleraar aan de universiteiten van Buenos Aires en Georgetown (VS) en zijn multilaterale activiteiten bij de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens (IACHR) en de Verenigde Naties. Toen hij in 2016 onder de regering van Mauricio Macri minister van Mensenrechten van de Verenigde Naties zou worden, nam María Eugenia Vidal hem in plaats daarvan mee naar het gouverneurschap van Buenos Aires. Degenen die hem kennen, begrijpen dat dit uiteindelijk een frustrerende ervaring voor hem was, niet alleen vanwege zijn samenwerking met de voormalige gouverneur, die hem altijd steunde, maar ook vanwege de enorme moeilijkheid om door de bureaucratie van de provinciale overheid te navigeren. Cantón, geboren in Villa Ballester in 1962, streefde een prominentere carrière na in Argentinië in de mensenrechtensector, terwijl tegelijkertijd de internationale horizon van deze advocaat verschoof naar het internationaal recht.

We leven in een wereld in oorlog waarin leiders niet langer overleggen met organisaties voordat ze een andere aanvallen. Vladimir Poetin deed dat toen hij in 2022 Oekraïne binnenviel. Benjamin Netanyahu deed dat in Gaza tegen het terrorisme van Hamas en in Libanon tegen Hezbollah. Donald Trump dreigt Groenland in te nemen. Wat is jouw mening hierover?

Het is duidelijk dat we de ergste periode sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog doormaken. Naast internationale conflicten, met het steeds toenemende risico op het gebruik van kernwapens, moeten we ook de opkomst van een extreemrechtse ideologie toevoegen die de multilaterale organisaties die in de as van de Tweede Wereldoorlog zijn ontstaan, wil vernietigen om de internationale dialoog en diplomatie te versterken. De roekeloze onverantwoordelijkheid van de leiders van dit nieuwe extreemrechtse gedachtegoed grenst aan het criminele.

Maar is er niet ook ruimte voor kritiek op bureaucratisering, de buitensporige politisering van organisaties tot het punt waarop onvrede ontstaat over hun buitensporige progressivisme, of wat rechts "wokisme" noemt, of wanneer een macht erin slaagt haar gezag op te leggen? Voorbeelden hiervan zijn: de VN, WHO, WTO, OAS.

Jarenlang hebben het maatschappelijk middenveld en verschillende landen gepleit voor hervorming van de internationale orde die in 1945 werd gecreëerd. Dat veranderingen noodzakelijk zijn, lijdt geen twijfel. De secretaris-generaal van de VN heeft een hervormingsproces geïnitieerd, UN80, met een duidelijk doel: "een directe lijn trekken tussen de oprichting van de Verenigde Naties acht decennia geleden en het voorkomen van een Derde Wereldoorlog." Maar laten we onszelf niet voor de gek houden. Los van de noodzaak van verandering kunnen we niet negeren dat velen juist streven naar het einde van het multilateralisme, zoals voorgesteld door rechts. Het is dezelfde denkwijze die zich een eeuw geleden tegen de Volkenbond verzette en de weg vrijmaakte voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Vandaag de dag lijken ze een Derde Wereldoorlog te willen.

Santiago A. Canton is secretaris-generaal van de Internationale Commissie van Juristen (ICJ) in Genève. Hij studeerde af aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Buenos Aires en behaalde een masterdiploma rechten aan het Washington College of Law. Hij was directeur van het Rule of Law Program bij de Inter-American Dialogue in Washington, D.C., voorzitter van een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties voor Israël en Palestina, uitvoerend directeur voor mensenrechten bij Robert F. Kennedy Human Rights, uitvoerend secretaris van de Inter-American Commission on Human Rights (IACHR), speciaal rapporteur voor vrijheid van meningsuiting van de IACHR, directeur voor Latijns-Amerika bij het National Democratic Institute en hoofd van de missie bij de OAS voor de follow-up van het Inter-American Democratic Charter. Hij was buitengewoon hoogleraar aan de Georgetown University en doceert momenteel aan het Washington College of Law en de Universiteit van Buenos Aires. In 2005 ontving Canton de Grand Chapultepec Prize van de Inter-American Press Association.

Een leider : in Argentinië, Raúl Alfonsin.

Een held : Mariano Moreno

Een drankje : een goede whisky

Een samenleving. Die van de verzorgingsstaat en de rechtsstaat, die helaas met voeten wordt getreden.

Een herinnering : totale vreugde op de ochtend na de verkiezingen van '83, toen ik in Villa Ballester elke krant kocht die ik maar kon vinden. Ik heb ze nog steeds.

Een droom: dat de harteloze liefde voor het nieuwe rechts zal verdwijnen voordat het ons leidt tot een herhaling van de tragische, eindeloze nacht van 85 jaar geleden.

Eén film: vele. Maar voor deze tijden van racisme en discriminatie: Blade Runner.

Een boek: The Western Canon van Harold Bloom

Een uitdaging: ervoor zorgen dat de vrijheid het wint van het geweld en de leugens van het neofascisme.